Jeff Lindsay groeide op aan de oevers van de Grote Meren. Als kind was hij al nieuwsgierig naar wat er onder water lag. Er zijn duizenden schepen om te verkennen, hij toont de gezonken overblijfselen in zijn eigen, onnavolgbare stijl. Jeff is een van de gastsprekers op Dive-Expo in december, wij spraken alvast met de onderwaterfotograaf.
Tekst: René Lipmann Foto’s: Jeff Lindsay
Jeff, je groeide op aan de oevers van de Grote Meren. Wat is dat voor omgeving?
Ja, ik ben opgegroeid aan de Canadese oever van de Grote Meren en ik beschouw het nog steeds als mijn thuis. De Grote Meren bestaan uit 5 meren: Ontario, Erie, Huron, Michigan en Superior en vormen het grootste zoetwateroppervlak ter wereld. Samen beslaan ze een gebied dat groter is dan het Verenigd Koninkrijk. Ze zijn met elkaar verbonden door natuurlijke rivieren (en recentelijk door sluizen) en vormen al heel lang een natuurlijke transportcorridor van de Atlantische Oceaan naar het binnenland van het Noord-Amerikaanse continent.
De Anishinaabe, de oorspronkelijke bewoners van deze regio, gebruikten de Grote Meren voor handel, doortocht en voeding en ontwikkelden er een rijke cultuur. De eerste reizen van Europese pioniers naar het continent maakten gebruik van dezelfde routes voor verkenning en kolonisatie. Eeuwen van scheepvaart hebben geleid tot duizenden scheepswrakken die de bodem van deze binnenzeeën bezaaien. Deze koude omgeving met zoet water blijkt een van de beste manieren te zijn om hout en staal te conserveren, de scheepswrakken die eronder liggen zijn tijdcapsules uit een vorig tijdperk.
Je was vast nieuwsgierig naar wat onder de waterspiegel verscholen gaat van de Grote Meren?
Ja, ik had een natuurlijke nieuwsgierigheid naar wat er onder water lag vlak voor het huis waar ik opgroeide. Het was bekend dat er verschillende scheepswrakken in de buurt lagen en als kind was dat enorm fascinerend en het inspireerde me om te leren duiken toen ik 16 was. Diezelfde fascinatie heb ik vandaag de dag nog steeds. Mijn eerste duik was vroeg in de lente en het water was ijskoud. Het ijs was net een paar weken eerder gesmolten! Het zicht was verschrikkelijk en ik zag niet veel anders dan een kleine kabel die de diepte in leidde. Deze kabel leidde naar een klein scheepswrak dat ik de week erna bezocht. Ik denk dat ik me altijd aangetrokken heb gevoeld tot de geschiedenis van het gebied waar ik ben opgegroeid en scheepswrakken blijven me tot op de dag van vandaag intrigeren en inspireren.
Naar verluidt liggen er ongeveer 8.000 wrakken op de bodem van de Grote Meren?
Bijna elk type schip dat je je maar kunt voorstellen, kun je vinden op de bodem van de Grote Meren, maar de meest voorkomende waren koopvaardijschepen. In de afgelopen twee eeuwen was er een snelle evolutie in ontwerp- en constructietechnieken die niet allemaal even succesvol waren. De voortdurende toename van de vraag naar goederen en transport resulteerde in drukke waterwegen waar in de begindagen bijna geen regelgeving was. Van houten schoeners met 3 masten tot stoomschepen met zijraderen en reusachtige stalen vrachtschepen, bijna elk type schip is hier vertegenwoordigd.
De ligging van de Great Lakes betekent ook dat ze in de loop van een jaar onderhevig zijn aan enorme weersschommelingen. De late herfst is berucht voor slecht weer, hevige stormen die de carrières van 1000 schepen hebben beëindigd. Koude arctische luchtmassa‘s ontmoeten het (relatief) warme water en produceren hevige stormen die gigantische stalen schepen aan stukken hebben gereten. Gelukkig zijn er hier weinig militaire acties geweest in vergelijking met Europa. De oorlog van 1812 resulteerde in enkele zeeslagen op de meren Erie en Ontario. Twee bekende schepen uit deze tijd, de Hamilton en Scourge, liggen in Lake Ontario en worden beschouwd als oorlogsgraven die verboden zijn voor duikers.
Wat is er gebeurd met de Queen of the Lakes? Hoe konden drie enorme stalen schepen op dezelfde manier verloren gaan?
Een voorbeeld is het schip Carl D. Bradley: toen het gebouwd werd, was het het grootste schip dat op de Grote Meren voer (de Koningin van de Meren) en vandaag ligt het 113 meter onder Lake Michigan. Een hevige novemberstorm combineerde 12 meter hoge golven met temperaturen onder het vriespunt en brak dit 200 meter lange schip in tweeën, wat 33 mannen het leven kostte. Soms is een oorzaak vermijdbaar. Nadat de Carl D. Bradley zonk, ontdekten onderzoekers dat het staal dat gebruikt werd bij de bouw van sommige schepen vóór 1948 gevoelig was voor breuken bij koude temperaturen. Deze fatale fout droeg bij aan het verlies van verschillende grote stalen schepen in de 20e eeuw, waaronder de Carl D. Bradley.
Veel van deze schepen zijn bijna perfect bewaard gebleven. Hoe kan dat?
In één woord: consistentie. Het koude, frisse water op diepte blijft het hele jaar door tussen de 2 en 4 graden Celsius. Dit is een ideale temperatuur voor de conservering van veel materialen, waaronder hout en staal. Afgelopen zomer bezocht ik een scheepswrak en vond een grote leren hoed die er nog bruikbaar uitzag, hij was verloren gegaan in 1860! Zoet water remt de mariene groei en de afwezigheid van houtborende wormen (die veel voorkomen in zout water) komen niet voor in de meren. Het komt vaak voor dat kleine artefacten zoals kleding, ingeblikt voedsel en handgeschreven borden na 100 jaar of langer onder water nog steeds perfect bewaard zijn gebleven.
De verantwoordelijkheid ligt dus bij degenen onder ons die deze tijdcapsules bezoeken om voorzichtig en met respect te werk te gaan. Eén verkeerde vintrap of misplaatste hand kan een artefact vernietigen dat anders nog een eeuw of langer mee zou gaan. Deze verantwoordelijkheid is een van de drijfveren achter mijn fotografie. Volgens mij kan het behoud van dit alles alleen goed gebeuren als mensen zich bewust zijn van deze historische overblijfselen. Door in beeld te brengen wat veel mensen zelf niet kunnen zien, hoop ik een aantal van deze historische schatten onder de aandacht te brengen van het grote publiek.
Toch is er een één grote bedreiging voor de gezonken wrakken…
Ja, gezien de verbondenheid van onze moderne wereld zijn er talloze voorbeelden van exotische diersoorten die uiteindelijk buiten hun normale habitat worden verspreid. De Grote Meren zijn hier ook door beïnvloed. In de jaren 1980 arriveerden zoetwaterweekdieren uit Europa in het ballastwater van schepen en ze hebben zich nu verspreid over 4 van de 5 meren. Eerst de zebramossel en daarna de quaggamossel; deze kleine weekdieren groeien ongecontroleerd zonder roofdieren en kunnen scheepswrakken volledig bedekken.
Hun taaie filamenten waarmee ze zich verankeren, kunnen houten en stalen oppervlakken beschadigen en hun gecombineerde massa kan leiden tot het instorten van kwetsbare structuren. De aanwezigheid van deze filterende mosselen heeft ook de waterecologie beïnvloed. Het zicht is enorm toegenomen, vaak meer dan 30 meter, maar dit gaat ten koste van de lokale fauna. Omdat ze plankton uit het water filteren, verbetert de helderheid, maar dit betekent dat een cruciaal onderdeel van de voedselketen verstoord is en niet langer beschikbaar is voor veel inheemse vissoorten.
Dan is het vast belangrijk om deze schepen te documenteren voordat er te veel schade ontstaat. Je schitterende onderwaterfoto’s dragen daar vast aan bij. Deze wrakken liggen soms op grote diepte met weinig marges…
Het is een voorrecht om een onaangeroerd scheepswrak te zien en te fotograferen. Ik vind het erg leuk om de staat van de artefacten en de uitrusting te zien, omdat het het verhaal vertelt van de laatste minuten voordat het schip zonk en de beperkingen waarmee de bemanning werd geconfronteerd. Ja, veel van de locaties waar we duiken hebben te maken met uitdagingen zoals diepte, temperatuur en afgelegen locaties die ver verwijderd zijn van ondersteuning. Veel tijd besteden aan het plannen van deze duiken kan de kans op succes vergroten; maar sommige factoren zoals het weer, hebben de teams niet in de hand. Voordat je op expeditie gaat, moet je goed nadenken over je uitrusting, ademgassen, noodplannen en individuele verantwoordelijkheden.
Persoonlijk is fotografie altijd het minst belangrijke onderdeel van een complex duikplan. Het belangrijkste is ervoor te zorgen dat de teamleden zich op hun gemak voelen bij het voorgestelde plan, zodat we allemaal veilig thuiskomen. Te gefocust zijn op een specifieke prestatie of doel kan negatieve gevolgen hebben. De combinatie van rebreathers, gemengde ademgassen, ingewikkelde verlichting, koud water en lange decompressieschema‘s kan leiden tot een zware taakbelasting. Het is belangrijk om je eigen beperkingen te herkennen en daarbinnen te werken.
Mijn persoonlijke uitrusting bestaat uit: een rEvo rebreather, droogpak met droge handschoenen, verwarmd onderpak en de juiste bailoutgassen. Mijn huidige camera is een Nikon Z8 in een Aquatica Digital behuizing. Ik hou van groothoekfotografie, dus mijn favoriete lenzen zijn de 8-15mm fisheye en mijn 14-24mm supergroothoek. Op diepte fotografeer ik bij bijna geen omgevingslicht, dus ik drijf de camera tot het uiterste. Er is geen perfecte instelling (voor zover ik weet) die in alle scenario‘s werkt, het is een balans tussen belichting en creatieve belichting. Het lukt niet altijd, maar het is leuk als het allemaal lukt!
Heb je in alle meren gedoken? Kun je per meer een favoriet wrak noemen?
Ja, ik heb in alle meren gedoken en ik ben altijd verbaasd hoe ze zo verschillend kunnen aanvoelen. Het is onmogelijk om een favoriet te kiezen, maar ik voel me het meest aangetrokken tot de noordelijke meren vanwege hun afgelegen schoonheid. Lake Superior is het enige meer waar geen invasieve quaggamosselen voorkomen en dit betekent dat de scheepswrakken hier vrij zijn van mariene groei. Het water is donker, extreem koud en de wrakken liggen vaak erg diep. De uitdaging die het vormt, is een deel van de aantrekkingskracht denk ik?
Enkele scheepswrakken die voor altijd in mijn geheugen gegrift staan zijn: De Judge Hart in Lake Superior; misschien wel het best bewaarde werkende vrachtschip in alle meren. De loodsruimte is ongelooflijk, de verrekijker ligt nog steeds op het bureau! De Carl D. Bradley in Lake Michigan; super afgelegen en ongelooflijk moeilijk te bereiken, extreem diep op meer dan 100 meter. Het is gigantisch en volledig intact. De Manasoo in Lake Huron; een stoomschip op 60m diepte met een antieke auto onderdeks. Dit scheepswrak werd pas enkele jaren geleden ontdekt. De St. James in het Eriemeer; een mooie tweemastschoener die rechtop zit en eruit ziet alsof hij nog steeds op de bodem van het meer vaart. Een mysterieuze schoener die we Petre 2 noemen in Lake Ontario; het heeft een mooie boegspriet en rechtopstaande masten waar het touwwerk nog aan vast zit.
Wordt er actief naar nieuwe wrakken gezocht?
Oh ja! Elke zomer worden er nieuwe wrakken gevonden door toegewijde zoekteams. Ik had het geluk om te duiken bij de Antelope en de Nelson in Lake Superior, allebei recente ontdekkingen en ongelooflijk om mee te maken. Op de Antilope staan de masten en tuigage nog op hun plaats, de naam is in felgele blokletters geschilderd en het ziet eruit alsof het nog maar een paar jaar oud is; het zonk in 1897! Ik maak deel uit van een paar actieve zoekacties die nu aan de gang zijn, dus misschien hebben we dit jaar weer een nieuw scheepswrak om te fotograferen?
Duik je ook op andere uitdagende locaties?
Ik ben al meer dan 25 jaar actief als grotduiker en geniet er enorm van. Ik heb grotten bezocht in Florida, Mexico en Europa. Het is een leuke afwisseling om in warm water te duiken met vaak onbeperkt zicht. De vaardigheden die ik in de grotten blijf leren, vertalen zich goed naar het duiken op scheepswrakken in diep water en ik heb door de jaren heen veel profijt gehad van getalenteerde mentoren en instructeurs. Grotten fotograferen is een andere manier van denken, meestal hebben we veel meer tijd in grotten om foto‘s te maken en zeker de temperaturen zijn meestal veel warmer, waardoor we langere runtimes kunnen maken.
Je bent gastspreker op Dive-Expo, waarom moet ik beslist komen luisteren in Antwerpen?
Ik ben super enthousiast om te presenteren op Dive-Expo in december dit jaar! Ik kijk ernaar uit om leden van de wereldwijde duikgemeenschap te ontmoeten in Antwerpen. Er zijn zoveel projecten en expedities gaande over de hele wereld, het is inspirerend om te zien waar andere mensen mee bezig zijn. Ik hoop dat mijn presentatie een beetje anders is dan wat duikers in Europa gewend zijn.
De Grote Meren zijn nog steeds mijn favoriete bestemming om scheepswrakken te bekijken en ik ben benieuwd naar de reacties van mensen op mijn beelden. Mijn hoop is om een paar mensen te overtuigen om dit deel van de wereld te bezoeken en met eigen ogen te zien hoe ongelooflijk mooi de Great Lakes zijn. En misschien de geschiedenis uit de eerste hand te ervaren door enkele van de best bewaarde scheepswrakken ter wereld te bezoeken!
Op zondag 7 december, 12:45 uur, zaal groen spreekt Jeff Lindsay op Dive-Expo over Coldwater, Deep Wrecks: Diving the Great Lakes. Tot in Antwerpen!
Over Jeff Lindsay
Jeff Lindsay groeide op aan de oevers van de Grote Meren. De binnenzeeën van deze vijf meren hebben een lange geschiedenis van tragedies en schipbreuken. Duizenden scheepswrakken liggen hier op de bodem als gevolg van beoordelingsfouten, materiaalpech of gewoonweg omdat ze op het verkeerde moment op de verkeerde plaats waren. In 1990 leerde Jeff duiken, wat leidde tot een levenslange wens om het onbekende en vergetene te bezoeken en fotograferen.
De stap naar technisch duiken was vereist voor de diepere en meer afgelegen wrakduiklocaties. Zijn grootste kick is het bezoeken van een nieuw ontdekt scheepswrak of grot en een klein deel van de essentie ervan vast te leggen in een foto.
